برتولد اشپولر ، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامى‏ ، ترجمه: جواد فلاطورى و مریم میر احمدى‏ ، ناشر: انتشارات علمى و فرهنگى‏ ، تهران‏ ، چاپ چهارم‏ ، ج ‏2 ص 181

ابن اثیر الجزری می نویسد :

« برخى از تازیان در بحرین، کیش زرتشتى‏ را پذیرفته بودند. و زرارة بن عدس و دو پسرش، حاجب و لقیط، همچنین اقرع بن حابس و دیگران زرتشتى بودند. و لقیط به همین جهة با دختر خود دختنوس ، زناشوئى کرده و این نام فارسى را بر او نهاده بود. »

ابن اثیر جزرى ( قرن 6 هـ ) ، تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران / ترجمه: عباس خلیلى، ابو القاسم حالت‏ ، ناشر: مؤسسه مطبوعات علمى‏ ، تهران‏ ( دوره 33 جلدی ) ج ‏6 ص 98   

ازدواج خواهر و برادر ؛ در منظومه « ویس و رامین » اثر فخرالدین اسعد گرگانی آمده است :

چو مادر دید ویس دلســــــــــتان را          بگونه خوار کرده گلــــــــستان را   

بدو گفت: اى همه خوبى و فرهنگ‏         جهان را از تو پیرایه‏ســت و اورنگ

ترا خســـــــــــــــرو پدر بانوت مـــادر         ندانم در خورت شــــویى بکشور

چو در گیتى تو را همســـــــر ندانم‏          بتا همسرت دادن چون توانـــــم؟

در ایران نیست جفتى با تو همسر         مگر ویرو که هســـتت خـود برادر

تو او را جفـــــــت باش و دیده بفروز         وزین پیوند فـــــــــــرخ کن مرا روز

زن ویرو بود شایســــــــــــته خواهر         عروس من بود بایســــــــته دختر


*******

پس آنگه گفت با هر دو گرامـــــــى         شما را باد نـاز و شـــــــــادکامى‏

نباید زیور و چـــــــــــــــــیزى دلاراى         برادر را و خـواهـــــــر را بیـک جاى‏

نامه مهر مـــــــــــــــــــوبد هم نباید         گوا گر کــس نباشــــــد نیز شاید

گواتـــــــــــــــــان بس بود دادار داور         سروش و ماه و مهر و چرخ و اختر

پس آنگه دست ایشان را بـهم داد         بسى کرد آفرین بر هـــــردوان یاد

و نیز در «ویس و رامین» گفتار 16 ص 51 بیت 33 آمده است:

مرا جفــــت و برادر هر دو ویروست‏          همیدون مادرم شایسته شهروست‏

و در گفتار 24 ص 69 بیت 13 و 14 آمده است:

مرا ویرو خداوندست و شاهـــست‏          ببالا سرو و از دیــــــــــــدار ماهست

مرا او مهتـــــــــــــــــــــر و فرخ برادر          من او را نیز جفت و نیــــــــک خواهر

در «ویس و رامین» گفتار 24 ص 70 و 71 بیت 40- 43 و گفتار 25 ص 72 بیت 3 و 4، بترتیب، آمده است:

برادر کو مرا جفت گزیدســــــــــــت‏          هنوز او کام خویش از من ندیدست

براى اطلاع بر کیفیت و ارزش و آگاهى بر پاره‏اى از خصوصیات داستان «ویس و رامین» مراجعه کنید به : مقاله جناب آقاى مجتبى مینوى در «مجله سخن» دوره ششم، شماره نخستین سال 1333 خورشیدى، و مقالت سودمند استاد ولادیمیر مینورسکى، ترجمه آقاى دکتر مصطفى مقربى، در جلد چهارم، دفتر 1 و 2 «فرهنگ ایران زمین» سال 1335 خورشیدى ص 3 - 73

در آثار شاعران و نویسندگان فارسى‏زبان نیز جاى‏ بجاى بدین معنى اشاراتى طنزآمیز و نفرت‏بار و حاکى از نکوهش دیده مى‏شود ، و از آن جمله سنائى گوید :

دنیى ار چه ز حرص دلبرِ تُســـــت‏            دست زى او مبر که مادرِ تُست‏
 
گرنه اى گبر پس بخوش‏ سخنیش‏            مادرِ تُست چون کُنى بزنیش ؟
 

آرتور کریستین سن میگوید :

«اهتمام در پاکى نسب و خون خانواده یکى از صفات بارزه جامعه ایرانى بشمار مى ‏رفت، تا بحدى که ازدواج با محارم را جایز مى‏ شمردند و چنین وصلتى ‏را خویذوگدس‏ (در اوستا خوایت‏ ودث) مى ‏خواندند. این رسم از قدیم معمول بود، حتى در عهد هخامنشیان‏ ، اگرچه معنى لفظ خوایت ودث در اوستاى موجود مصرح نیست، ولى در نسکهاى مفقود مراد از آن بى‏ شبهه مزاوجت با محارم بوده. در بغ‏ نسک‏  و ورشتمان سرنک‏. اشاره به اجر این عمل رفته، مثلا اینکه مزاوجت بین برادر و خواهر بوسیله فره ایزدى روشن میشود و دیوان را بدور میراند. نرسى برزمهر مفسر ادعا کرده، که خویذوگدس معاصى کبیره را محو مى کند. در زمان ساسانیان نه تنها در کتب معاصران مثل آگاثیاس و کتاب منسوب بابن دیصان‏ ذکر این عمل رفته، بلکه در وقایع آن دوره هم شواهدى چند مى ‏بینیم. یکى از اولیاء آن عهد ارداى‏ ویراز، که هفت خواهر خود را بزنى گرفته بود ، ممکن است وجود خارجى نداشته باشد، اما وهرام چوبین خواهر خود گردیگ (گردیه) را گرفت و مهران گشنسپ نیز پیش از گرویدن بکیش نصارى «بنابر عادت ناشایست و ناپاکى، که این گمراهان آنرا قانونى و بحق مى‏ پندارند» خواهرش را عقد کرده بود . بطریق ماربها هم عصر انوشیروان در کتاب حقوق سریانى. که راجع بازدواج است، گوید : «عدالت خاصه پرستندگان اوهرمزد بنحوى جارى میشود، که مرد مجاز است با مادر و دختر و خواهر خود مزاوجت کند»؛ و مثالهایى آورده است، که زردشتیان براى تأیید و تقدیس این امر روایت مى‏ کرده ‏اند . با وجود اسناد معتبرى، که در منابع زردشتى و کتب بیگانگان معاصر عهد ساسانى دیده میشود، کوششى که بعضى از پارسیان جدید براى انکار این عمل، یعنى وصلت با اقارب میکنند، بى‏ اساس و سبک سرانه است. مثلا تاویلى، که بلسارا  از کلمه خویذوگدس کرده و گفته است معنى آن «حصول رابطه است بین خدا و بنده بوسیله زهد و پرهیزکارى»، و نیز او گوید در زمان تحریر کتب پهلوى معنى ازدواج نامشروع باین کلمه تعلق گرفته است، ظاهرا «مراد اعمالى بوده، که منحصرا بحکماء مزدکى مذهب نسبت می داده ‏اند نه زردشتیان»، ولى باید دانست، که ازدواج با اقارب بهیچ وجه زنا محسوب نمی شده، بلکه عمل ثوابى بوده، که از لحاظ دینى اجرى عظیم داشته است. محتمل است، که قول هیون تسیانگ چینى در اوایل قرن هفتم میلادى‏ ، که گوید ازدواج ایرانیان عصر او بسیار آشفته است، ناظر بهمین رسم باشد.»

آرتور کرستین سن ، ایران در زمان ساسانیان‏ ، ترجمه: رشید یاسمى‏ ، ناشر: دنیاى کتاب‏ ، تهران‏ ، 1368 هـ ش / چاپ ششم ، صفحه 433

دکتر عباس قدیانی در معنی خوایت‏ودت‏ Khvaetvatha میگوید :
«اصطلاحى در ایران باستان به معنى ازدواج با محارم.»

فرهنگ جامع تاریخ ایران‏ ، عباس قدیانى‏ ، انتشارات آرون‏ ، تهران‏ ، 1387 هـ ش ، چاپ ششم‏ ، ج 1 ص 370 

و صد البته در این زمینه اسناد ایرانی و یونانی و ... فراوان است .